Bez powietrza nie ma życia, dlatego niezwykle istotne znaczenie ma jego jakość, definiowana nie tylko jako odpowiedni stosunek azotu i tlenu, ale również jako brak zanieczyszczeń, mających negatywny wpływ na ludzkie zdrowie i samopoczucie. Obecność zanieczyszczeń może skutkować efektami natychmiastowymi, jak również powodować stopniowe pogarszanie stanu zdrowia, prowadząc do schorzeń przewlekłych.
Dlatego też jakość powietrza musi być odpowiednio monitorowana. Dotyczy to zarówno powietrza atmosferycznego (zewnętrznego), powietrza na stanowiskach pracy, ale także powietrza wewnętrznego – czyli tego, które jest w budynkach użyteczności publicznej, w domach czy środkach transportu – zarówno prywatnych, jak i komunikacji zbiorowej. Czasami mówimy o zmniejszeniu przejrzystości czy specyficznym zapachu. Jednakże takie odczucia sensoryczne zależą od wrażliwości człowieka, poza tym – niejednokrotnie trudno jest przy indywidualnych wrażeniach odnieść się do wymagań i wytycznych, związanych z kryteriami ilościowymi. Problemem staje się również to, że niektórych zanieczyszczeń nie widać ani nie posiadają zapachu. Stąd też – niezbędne są badania laboratoryjne. Nie tylko pod kątem mikrobiologicznym, ale także składników fizycznych i chemicznych.
Dobór odpowiedniej techniki pobierania próbek powietrza, zależny jest od wielu aspektów, związanych z samym procesem pobierania próbek, a także – przede wszystkim – z rodzajem analitów, jakie mają być oznaczone oraz spodziewanym poziomem ich zawartości/ stężeń, a co za tym idzie – wykorzystywaną techniką oznaczeń końcowych. Z tego też powodu istnieje kilka podziałów technik pobierania powietrza – wyróżnić można technikę izolacyjną oraz aspiracyjną, rozróżniane są również techniki pasywne i dynamiczne. Techniki izolacyjne stosowane są w przypadku stosunkowo dużych zanieczyszczeń i polegają na pobraniu określonej objętości powietrza do specjalnego naczynia – naczyniem tym może być na przykład pipeta, worek czy też metalowy kanister. Techniki aspiracyjne wykorzystywane są w sytuacji stosunkowo niewielkich stężeń zanieczyszczeń i polegają na przepuszczeniu określonej objętości powietrza przez odpowiednio dobrany materiał sorpcyjny (może to być substancja stała lub ciekła). Podczas pobierania próbek powietrza, w wyniku zjawisk fizycznych, takich jak rozpuszczanie, adsorpcja, absorpcja czy też reakcji chemicznych, substancja oznaczana łączy się z sorbentem, a samo pobieranie próbek odbywać się może na zasadzie pozostawienia próbnika w danej atmosferze bądź też w efekcie wymuszonego przepływu powietrza przez sorbent (wykorzystanie odpowiednich pompek, aspiratorów).
W laboratorium i2 Analytical Ltd. Sp. z o.o. w Rudzie Śląskiej wykonujemy – w oparciu o własne metodyki i bazując na wytycznych norm międzynarodowych – szereg oznaczeń, wykorzystując jako techniki końcowe – metody wagowe (do oznaczania na przykład zawartości pyłu), techniki chromatograficzne (chromatografię cieczową, gazową oraz jonową – celem oznaczania zawartości szeregu związków organicznych), a także techniki ICP-OES (ICP-MS) (dla oznaczania zawartości pierwiastków w pobranych próbkach powietrza). Próbki pobrane mogą być do kanistrów lub też z wykorzystaniem stosownych sorbentów ciekłych i stałych, a nasze doświadczenie opiera się na badaniach próbek powietrza pochodzącego z wewnątrz budynków (również po incydentach, związanych z wyciekami czy pożarami), z otaczającej człowieka atmosfery zewnętrznej (np. z otoczenia składowisk odpadów czy też terenów przemysłowych) oraz próbek pochodzących ze środowiska pracy (przy czym w tym ostatnim przypadku działalność i2 Analytical skupia się głównie na spełnianiu oczekiwań Klientów pochodzących z Wielkiej Brytanii). Analizy laboratoryjne w i2 Analytical obejmują również badania jakości i składu powietrza glebowego, co jest kolejnym przykładem różnorodności próbek powietrza.
Mimo, że wielu zanieczyszczeń powietrza po prostu nie widać „gołym okiem”, ich analiza jest jednym z niezbędnych elementów umożliwiających ocenę bezpieczeństwa atmosfery, w której człowiek znajduje się i przebywa, właściwie przez cały czas swojego życia. W każdym bowiem momencie naszego życia przebywamy w otoczeniu jakiejś atmosfery – czy jest to powietrze w samochodzie, w domu, urzędzie, pracy czy w lesie, na łące lub ulicy. Widać z tego wyraźnie, że badania laboratoryjne pozwalają nie tylko na świadomość w zakresie obecności zanieczyszczeń i spełniania kryteriów związanych z maksymalnym poziomem ich obecności, ale również stanowią bardzo istotne narzędzie diagnostyczne, umożliwiające na przykład dobór odpowiednich zabezpieczeń, weryfikacji działania tychże lub też wskazujące na podejmowanie działań naprawczych czy zapobiegawczych. Warto wówczas skorzystać z usług doświadczonego laboratorium, które dodatkowo ma potwierdzone swoje kompetencje poprzez certyfikat akredytacji, wydany przez UKAS (United Kingdom Accreditation Service), czyli brytyjski odpowiednik Polskiego Centrum Akredytacji (PCA).
Autorki:
Monika Partyka – Food Technical Director
Dorota Honc – Head of Air Laboratory
Tekst został opublikowany w magazynie Polskiej Izby Przemysłu Chemicznego, a całą treść magazynu można znaleźc na stronach PIPC – kliknij tutaj
